Bevrijdingsdag 2024

Jaarlijks wordt in Nederland op 5 mei Bevrijdingsdag gevierd. Bevrijdingsdag werd in het verleden om de 5 jaar gevierd. Sinds 1990 is Bevrijdingsdag officieel een nationale feestdag en is de datum van 5 mei vastgelegd in de Algemene termijnenwet. In deze wet zijn alle algemene erkende feestdagen vastgelegd en staat beschreven hoe er met een feestdag omgegaan moet worden als deze op een zaterdag of zondag valt.

Wat wordt er op Bevrijdingsdag gevierd?

Op Bevrijdingsdag wordt de bevrijding gevierd van de Duitse overheersing van 1940 tot 1945. De capitulatie van Duitsland over de gebieden Nederland, Sleeswijk-Holstein en Denemarken werd op 5 mei1945 getekend en daarom is 5 mei ook officieel gekozen als de dag om Bevrijdingsdag te vieren. Hoewel 5 mei een nationale feestdag is, is niet bij wet bepaalt dat iedere Nederlander een vrije dag heeft. Werkgevers mogen hier zelf een beslissing over nemen of zij hun werknemers op 5 mei vrijaf willen geven.

Achtergrond van Bevrijdingsdag

Na 5 jaar overheersing van de Duitse bezetter werden steeds meer gebieden in Nederland bevrijd. Dit was het gevolg van operatie D-day die op 6 juni 1944 van start ging in Normandië. De geallieerden veroverden steeds meer gebieden ten zuiden van Nederland. Grote gedeeltes van Zuid-Nederland werden al vanaf september 1944 bevrijd. Maar de geallieerden lukte het in eerste instantie niet om ten noorden van de grote rivieren te raken. Mede doordat de geallieerden Duitsland bombardeerden en de dood van Hitler op 30 april 1945 begon het Duitse leger te capituleren. Op 2 mei 1945 ondertekenden de geallieerden en de Duitse bezetter het akkoord van Achterveld. In eerste instantie was dit een akkoord, waarmee voedselhulp werd gegarandeerd voor het westen van Nederland, dat zwaar onder de hongerwinter had geleden. Het akkoord stelde de geallieerden in staat om op grote schaal voedseldroppings uit te voeren en vrije voedseltransport over de weg te garanderen. Omdat het nieuws over Hitlers dood inmiddels al was doorgedrongen, hoopten de geallieerden dat dit akkoord de eerste aanzet was tot onderhandeling over capitulatie. Dit was ook inderdaad het geval. Op 4 mei beval de Duitse admiraal Von Friedenburg in de Duitse stad Lüneburg de capitulatie van de Duitse troepen in Noordwest-Duitsland, Sleeswijk-Holstein, Denemarken en Nederland.

Capitulatiebesprekingen in Wageningen

De Canadese generaal Charles Foulkes ontbood de Duitse opperbevelhebber Johannes Blaskowitz om op 5 mei 1945 naar Hotel de Wereld in Wageningen te komen voor capitulatiebesprekingen. Hier werd onder het oog van de Nederlandse commandant van de Nederlandse strijdkrachten, prins Bernhard het capitulatiedocument opgesteld. Hoewel de Duitsers nog 24 uur uitstel kregen omdat er op bepaalde punten nog met Duitsland onderhandeld moest worden, werd het document om 16:30 uur getekend in de aula van de landbouwhogeschool te Wageningen. Hierbij was de pers aanwezig. De technische uitwerking van het document werd een dag later ondertekend. Mede doordat het capitulatiedocument is gedateerd op 5 mei 1945, wordt deze dag officieel als Bevrijdingsdag gezien.

Het capitulatiedocument

Het originele capitulatiedocument is tot 1953 in het bezit geweest van generaal Charles Foulkes. In 1953 gaf de generaal het document cadeau aan de gemeente Wageningen. Hier ligt het sindsdien in het Gemeentearchief van Wageningen opgeslagen. Het Wageningse museum De Casteelse Poort beweert tevens de originele pen van de generaal in het bezit te hebben, waarmee het document is ondertekend.

Hotel de Wereld in Wageningen

Het centrum van de capitulatie van Duitsland was Hotel de Wereld in Wageningen. Hier werden de capitulatieonderhandelingen uitgevoerd en het capitulatiedocument opgesteld. Hoewel wel eens anders wordt beweerd heeft de ondertekening van het document niet in Hotel de Wereld plaatsgevonden. Desalniettemin speelt Hotel de Wereld op Bevrijdingsdag wel een belangrijk rol. Tot 1962 was in het hotel ook een capitulatiemuseum ingericht. In 1994 werd de Stichting Nationaal Erfgoed Hotel de Wereld opgericht. Dit was nodig om het pand en de geschiedenis voor het nageslacht te behouden. Aan de buitenzijde van het hotel werd in 1945 door Prins Bernhard en generaal Charles Foulkes een plaquette onthuld. Een tweede plaquette werd op 1 december 2005 onthuld met de afbeelding van Prins Bernhard. Dit was exact een jaar na het overlijden van de prins. Deze onthulling werd uitgevoerd door zijn kleinzoon prins Pieter Christiaan.

Viering van Bevrijdingsdag

De allereerste viering van Bevrijdingsdag vond niet op 5 mei plaats, maar op 31 augustus 1945. Toentertijd de verjaardag van koningin Wilhelmina en dus ook Koninginnedag. Maar de koningin was niet opgezet met het feit dat Bevrijdingsdag op haar verjaardag werd gevierd en dus werd 5 mei, de dag van de capitulatie gekozen. Dit werd in 1946 ook officieel door de Nederlandse regering bekrachtigd. Er was enkel de uitzondering dat Bevrijdingsdag niet zou worden gevierd als 5 mei op een zondag zou vallen, om de zondagse rustdag te respecteren. Tot 1958 vond Bevrijdingsdag jaarlijkse plaats op 5 mei. Vanaf 1958 werd ervoor gekozen om dit om de 5 jaar te vieren. Echter, deze beslissing werd in 1990 weer ongedaan gemaakt toen Bevrijdingsdag als een jaarlijks terugkerende nationale feestdag werd erkend.

Organisatie van Bevrijdingsdag

De organisatie van Bevrijdingsdag was tot 1987 de verantwoording van het Nationaal Comité Viering Bevrijding. Hiernaast bestond ook het Comité Nationale Herdenking. Hoewel beide comités veel raakvlakken met elkaar hadden, verliep samenwerking erg moeizaam. Daarom werd bij koninklijk besluit beslist om beide comités samen te voegen tot het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Deze stichting is sinds 1987 verantwoordelijk voor de organisatie van zowel dodenherdenking op 4 mei en Bevrijdingsdag op 5 mei.

Hoe vlaggen op Bevrijdingsdag?

Op Bevrijdingsdag mag er van zonsopkomst tot zonsondergang gevlagd worden. De Nederlandse vlag moet dan in de top hangen zonder de oranje wimpel. Wel mag er de speciale ‘Vier Vrijheidwimpel’ gebruikt worden. Dit is een witte wimpel met hierop het logo van Bevrijdingsdag, de fakkel in de kleuren rood en blauw. Naast de Nederlandse vlag mag de wimpel ook samen met een provincievlag of gemeentevlag gebruikt worden.

Het bevrijdingsvuur

Bevrijdingsdag wordt om 0:00 uur afgetrapt door het ontsteken van het bevrijdingsvuur. Dit is een traditie die plaatsvindt sinds 1948. Dit vuur voor Hotel de Wereld wordt door de burgemeester van Wageningen ontstoken. Diverse groepen met lopers nemen het vuur over en brengen dit naar verschillende delen in het land. Hiermee worden de 14 bevrijdingsfestivals officieel geopend.

Start van de bevrijdingsvieringen

Jaarlijks wordt er een provincie uitgekozen van waaruit de landelijke bevrijdingsvieringen worden gestart. Deze provincie organiseert allerlei activiteiten met betrekking tot vrijheid en ook de 5 mei-lezing wordt hier gehouden. Het startsein wordt officieel gegeven door de minister-president. In deze provincie neemt hij het bevrijdingsvuur over die de lopers vanuit Wageningen hebben meegenomen en ontsteekt het vuur in de betreffende provinciestad.

Bevrijdingsfestivals

In 14 provinciesteden worden er op 5 mei bevrijdingsfestivals gehouden, die voornamelijk bestaan uit podia waar diverse artiesten optreden. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei stelt jaarlijks enkele artiesten aan als ‘Ambassadeurs van de Vrijheid’. Deze artiesten worden op 5 mei met een helikopter rondgevlogen die van festival naar festival gaat. Hier treden deze ‘Ambassadeurs’ op om vervolgens weer in de helikopter te stappen voor een optreden op een ander festival.

Bevrijdingsdefilé

Jaarlijks werd op 5 mei in Wageningen het veteranendefilé gehouden in het bijzijn van prins Bernhard. Na het overlijden van de prins in 2004 werd voor een andere opzet gekozen. Voortaan zou 29 juni, de verjaardag van prins Bernhard Veteranendag worden gevierd in Den Haag. Toch vind er nog jaarlijks op Bevrijdingsdag in Wageningen het zogenaamde bevrijdingsdefilé plaats. Deze start vanaf Hotel de Wereld. Door de uitdunning van het aantal veteranen uit de Tweede Wereldoorlog doen er ook veteranen mee uit recentere oorlogen, zoals Korea, Bosnië, Irak en Afghanistan.

Het 5 mei-concert

Ieder jaar wordt 5 mei afgesloten met het 5 mei-concert in aanwezigheid van de koning en koningin. Het concert vindt altijd plaats op de Amstel nabij Theater Carré en de Magere Brug in Amsterdam. Het concert wordt live uitgezonden op de nationale televisie. Aan het einde van het concert stapt het koningspaar in een rondvaartboot en varen ze weg onder de klanken van het bekende lied van Vera Lynn: ‘We’ll meet again’. Hiermee wordt officieel het einde van de bevrijdingsfeesten ingeluid.