Herfst-Equinox 2024

Herfstequinox of herfstpunt betekent het einde van de zomer en het begin van de herfst, een periode waarin we ons en waarin de natuur zich klaarmaakt voor de winter. Het wordt ook wel nachtevening of dag-en-nachtevening genoemd en in het Latijn heet de herfstequinox aequinoctium autumnale. Op dit tijdstip van de dag zijn de dag en nacht vrijwel even lang, net als tijdens de lente-equinox (Latijn: aequinoctium vernum). Dit komt doordat de zon loodrecht boven de evenaar staat. De zomer is nu officieel ten einde en het wordt herfst: de bladeren van de bomen worden geel en rood en zullen vallen, de paddenstoelen schieten uit de grond en het wordt steeds kouder, regenachtiger en minder lang licht buiten.

Vroeger betekende de herfst in de landbouw dat de oogst binnen moest zijn. Er was zelfs een nieuwjaarsfeest, Samhain, om het einde van het oogstseizoen aan te geven. De lente-equinox, zomerzonnewende, herfstequinox en winterzonnewende zorgen ervoor dat er vier seizoenen zijn per jaar die elkaar afwisselen. Tijdens herfstequinox komt de zon precies in het oosten op en gaat weer onder in het westen. Dit heeft te maken met de zon die op tijdens de lente- en herfstequinox loodrecht boven de evenaar staat. Waarschijnlijk was u zich wel bewust van de vier verschillende jaargetijden en op welke datum het nieuwe seizoen ongeveer begint, maar wist u niet dat er dus speciale benamingen zijn voor deze vier dagen waarop het ene seizoen eindigt en het nieuwe seizoen begint.

Verschillende tijdzones

Overal ter wereld zijn er verschillende tijdzones en dus verschillen in wanneer het dag en nacht is. Ook zijn de seizoenen niet overal gelijk: wij kennen maar liefst vier seizoenen, maar in de tropen zijn er slechtst twee seizoenen! Dit komt omdat deze plek dichter bij de evenaar is. Ook op de Noordpool en op de Zuidpool werkt het anders dan hier: de herfstequinox kondigt op de Noordpool een periode aan van zes maanden duisternis; op de Zuidpool is het juist zes maanden lang licht. Kunt u zich voorstellen om steeds een half jaar in het licht te leven en een half jaar helemaal in het donker? Toch fijn dat dat in de meeste landen van Europa niet het geval is! Hier hebben wij een dagelijks ritme van dag en nacht en dus van licht en donker. Uiteraard zit er wel verschil in het aantal uren per dag dat het licht is, afhankelijk van het seizoen. De kortse dag, oftewel de dag waarop het het minst lang licht is, vindt plaats tijdens het winterpunt of de winterzonnewende, dus op of rond 21 december. De langste dag van het jaar, waarop het dus het langst licht is, vindt plaats tijdens het zomerpunt of de zomerzonnewende, dus op of rond 21 juni.

Wanneer is de herfstequinox?

Herfstequinox vindt dit jaar plaats op maandag 23 september 2019. In Nederland gebeurt dit exact om 09:50 uur in de ochtend. Maar de herfstequinox kan ook op 22 september vallen. Vervolgens vindt op 22 december om 04:19 uur in de ochtend de winterzonnewende plaats. Dit is, zoals de naam waarschijnlijk al doet vermoeden, het begin van de winter. Het begin van de lente noemen we lente-equinox; het begin van de zomer wordt ingeluid met de zomerzonnewende. De lente-equinox vindt plaats op 20 of 21 maart, de zomerzonnewende op 20 juni en de winterzonnewende op 21 december. Het kan dus per jaar verschillen op welke datum de lente- en herfstequinox plaatsvinden. Dit heeft te maken met het feit dat een jaar niet exact 365 dagen telt, maar eigenlijk 365 en één kwart. Om deze reden is er eens in de vier jaar een schrikkeljaar ter compensatie. Drie jaar lang vinden de lente- en herfstequinox en de zomer- en winterzonnewende elk jaar op dezelfde datum plaats en in een schrikkeljaar is het één dag eerder. Als er geen schrikkeljaar zou zijn, dan zouden de jaargetijden heel langzaamaan verschuiven. Let wel op dat de bovengenoemde data voor de lente- en herfstequinox en de zomer- en winterzonnewende alleen gelden voor het noordelijk halfrond, omdat de seizoenen in het zuidelijk halfrond juist tegengesteld zijn. De equinox van maart betekent hier juist het begin van de herfst en die van september is in het zuidelijk halfrond het begin van de lente. Wat wij zomerzonnewende noemen, is in het zuidelijk halfrond juist het begin van de winter, en onze winterzonnewende in december kondigt in het zuidelijk halfrond dus de zomer aan.

Wat is er te doen met de herfstequinox?

Een aantal bouwwerken zijn op een bepaalde manier gemaakt dat er tijdens de lente- en herfstequinox en tijdens de zomer- en winterzonnewende een bijzondere manier van lichtval ontstaat in of langs het betreffende gebouw. Het kan erg indrukwekkend zijn om deze gebouwen te bezoeken op de tijdstippen dat het seizoen verandert. Denk bijvoorbeeld aan Stongehenge: dit is een monument uit de Jonge Steentijd, gebouwd rond 2300 voor Christus, vlakbij de Engelse plaats Amesbury in het graafschap Wiltshire. Deze oude steenformatie is waarschijnlijk gebouwd om de wisselingen van de seizoenen te vieren. Of wat denkt u van de Piramide van Cheops op het Egyptische plateau van Gizeh? Een andere bijzondere piramide waarbij de lichtval erg indrukwekkend kan zijn tijdens de lente- en herfstequinox is El Castillo. Dit is een trappenpiramide op een schiereiland in Mexico. Bijzonder aan deze piramide is ook het feit dat deze 365 traptreden heeft, dus evenveel als het aantal dagen van het jaar. Dit is dus ook weer een aparte verwijzing naar de jaartelling. Tijdens het lentepunt en herfstpunt vallen de schaduwen op een bijzondere manier langs de trappen; de schaduwen, die aldoor verplaatsen, lijken dan net kruipende slangen!

Observatorium Robert Morris

Het Observatorium Robert Morris is iets dichter bij huis, namelijk in Flevoland. Dit gebouw is speciaal neergezet met als doel het bewust meemaken van de ritmes van dag en nacht en natuurlijk ook de wisseling van de vier jaargetijden. In het Observatorium, vlak bij Lelystad en Swifterbant is ook daadwerkelijk een evenement tijdens de zomerzonnewende genaamd Sunsation. Elk jaar is hier toneel, zang en dans en worden gedichten voorgedragen. Ook tijdens de winterzonnewende is er een kleine manifestatie in het Observatorium in Flevoland. Tenslotte heeft het Pantheon in Rome ook verwijzingen naar de lente- en herfstequinox en de zomer- en winterzonnewende. De ingang van dit gebouw ligt bijvoorbeeld pal naar het noorden; op deze manier valt er nooit direct zonlicht naar binnen door de ingang van het Pantheon. Maar er is wel een andere belangrijke lichtbron in het gebouw: de oculus, een grote, ronde opening in het midden van het dak van de koepel. Tijdens de lente-equinox schijnt het zonlicht prachtig door het rooster boven de deur. De zonnevlek verschuift elke dag door het Pantheon. Dit is een erg bijzondere eigenschap van dit gebouw! Naast het bezoeken van bijzondere bouwwerken rond de equinoxen en zonnewendes hebben sommige mensen ook hun eigen rituelen of ceremonies om de overgang van de seizoenen te vieren. Zo is er ook een spiritueel equinox ritueel, waarbij men zich reinigt langs de chakrapunten, een kaars aansteekt, afscheid neemt van het seizoen, het nieuwe seizoen verwelkomt en wensen uitspreekt. Tenslotte wordt de kaars weer gedoofd.