Open Monumentendag

Elk jaar in het tweede weekend van september openen diverse monumenten in Nederland hun deuren. Veel deelnemende monumenten zijn alleen tijdens deze dagen voor het publiek geopend. Naast rondleidingen worden er ook andere activiteiten zoals wandelingen, boottochten en workshops in of rond Nederlands erfgoed georganiseerd. Deze activiteiten zijn in de meeste gevallen kosteloos.

Oorsprong, datum en betekenis

Open Monumentendag is een jaarlijks terugkerende activiteit in het tweede weekend van september. Deelnemende monumenteneigenaren kunnen één of beide dagen hun monument openen voor het publiek. In 2020 worden de Open Monumentendagen georganiseerd op zaterdag 12 en zondag 13 september. In Nederland vond de eerste Open Monumentendag plaats in 1987 in navolging van de Franse variant Journée Portes Ouvertes die voor het eerst in 1984 werd georganiseerd.

Op Open Monumentendag worden diverse monumenten die normaalgesproken niet open zijn voor publiek toegankelijk. Er worden rondleidingen gegeven of andere activiteiten in en rondom monumenten georganiseerd. Bij de activiteiten op monumentendag staat het verhaal van het monument centraal. Zo leert men niet alleen over de geschiedenis van een monument en de omgeving, maar kan men deze ook beleven. De meeste activiteiten zijn gratis.

Met de organisatie van Open Monumentendagen willen de organisatoren de belangstelling voor het erfgoed van Nederland bij het publiek vergroten. De activiteiten zijn steeds vaker gericht op kinderen en jongeren. Door de waardering voor monumenten al op jonge leeftijd te vergroten, wil men het behoud van dit erfgoed ook in de toekomst veiligstellen.

European Heritage Days

In navolging van de Open Monumentendagen in Frankrijk en Nederland heeft de Europese Raad in 1991 vanuit het Comité voor Cultureel Erfgoed de Europese Open Monumentendag in het leven geroepen: the European Heritage Days. In het tweede weekend van september stellen nu 50 Europese lidstaten tegelijkertijd hun monumenten open voor publiek. Naast het doel meer draagvlak te creëren voor het behoud van Europees erfgoed, wil de Europese Raad met de organisatie van European Heritage Days de saamhorigheid tussen de burgers van de verschillende lidstaten stimuleren.

Open Monumentendag thema

Op Open Monumentendag worden er verschillende activiteiten georganiseerd rondom een bepaald thema. In 2020 is het thema Leermonument. In dit thema zitten vier woorden verscholen: leer, nu, monument en leermoment. Het idee is dat men op Open Monumentendag veel kan leren over monumenten. De nadruk komt echter te liggen op de beleving. Er worden daarom veel activiteiten georganiseerd in en rondom de monumenten waarbij het verhaal van ieder monument tot leven komt. Zo wordt op Open Monumentendag elk monument een leermonument, aldus de organisatie.

Organisatie Open Monumentendag

Iedere gemeente organiseert haar eigen Open Monumentendag met een comité van enthousiaste vrijwilligers. Nederland telt circa 270 van deze comités, dat betekent dat ongeveer 80% van de gemeentes meedoet met Open Monumentendag. Projectbureau Open Monumentendag stelt jaarlijks een thema vast en ondersteunt de verschillende comités bij de organisatie van het dagprogramma. Dit doet zij door het organiseren van informatiebijeenkomsten, het ter beschikking stellen van promotiemateriaal en de promotie van Open Monumentendag via de landelijke media. Om de organisatie van het evenement te financieren wordt er samengewerkt met diverse partners.

BankGiroloterij Open Monumentendag

Open Monumentendag kan niet georganiseerd worden zonder sponsoring. De grootste sponsor is momenteel de BankGiroloterij. In Nederland wordt Open Monumentendag dan ook steevast de BankGiroloterij Open Monumentendag genoemd. Daarnaast wordt er al tientallen jaren samengewerkt met het Nationaal Restauratiefonds, het Fonds voor Cultuurparticipatie, het Prins Bernard Cultuurfonds, het VSB Fonds en het Mondriaan Fonds. Open Monumentendag zou echter niet plaats kunnen vinden zonder de samenwerking met alle lokale comités en de eigenaren van de deelnemende monumenten.

Nederland Monumentenland

Stichting Nederland Monumentenland zet zich actief in voor de bescherming van het Nederlands erfgoed. Dit doet zij door middel van verschillende activiteiten. De stichting is onder andere verantwoordelijk voor de organisatie van Open Monumentendag en Open Monumentendag Specials. Daarnaast organiseert zij verschillende activiteiten voor professionals en liefhebbers van monumenten, zoals Erfgoedfairs en het Nationaal Monumentencongres. Nederland Monumentenland beheert ook de website en de Facebookpagina van Open Monumentendag. De stichting is eveneens verantwoordelijk voor de digitale nieuwsbrief Vriendenpost.

Open Monumenten Klassendag

Om basisschoolleerlingen bekend te maken met het woord monument, worden er het hele jaar door Open Monumenten Klassendagen georganiseerd. Op een Open Monumenten Klassendag gaat een volledige klas uit de bovenbouw van het basisonderwijs naar een monument in de omgeving. Bij dit bezoek staan de beleving en het verhaal centraal.

Het plaatselijke comité kan zich bij het projectbureau Open Monumentendag aanmelden voor de organisatie van een Open Monumenten Klassendag. Het projectbureau ondersteunt het plaatselijke comité waar nodig. Er is speciaal lesmateriaal beschikbaar waarmee kinderen vertrouwd kunnen raken met monumenten. Dit lesmateriaal sluit aan bij verschillende kerndoelen binnen de domeinen Oriëntatie op jezelf en de wereld en Kunstoriëntatie.

Mijn Monument

Op de website van Open Monumentendag kunnen liefhebbers hun verhalen over monumenten delen. Op de website staat een contactformulier waar zij hun ervaring met een monument kunt delen. Naast het verhaal kunnen er ook verschillende foto’s geplaatst worden.

Op de website kunnen ook de verhalen van andere liefhebbers over hun favoriete monument gelezen worden. Op die manier wil de stichting met behulp van bezoekers anderen inspireren deze monumenten te bezoeken. Het uiteindelijke doel is een groeiende waardering voor monumenten en het creëren van een groter draagvlak om deze stukjes Nederlandse geschiedenis te behouden.

Open Monumentendag Specials

Open Monumentendag Specials zijn regionale Open Monumentendagen die het hele jaar door plaats kunnen vinden. Deze regionale Open Monumentendagen kennen een eigen thema dat in de meeste gevallen gebonden is aan de streek. De stichting Nederland Monumentenland ondersteunt de plaatselijke comités bij de organisatie van deze dagen. Met de organisatie van deze lokale activiteiten wil de stichting de waardering van het Nederlands erfgoed het hele jaar door stimuleren.

Vrienden van Open Monumentendag

Wie op de hoogte wil blijven van alle activiteiten die op Open Monumentendag georganiseerd worden, kan vriend van de stichting worden. Vrienden ontvangen Vriendenpost en worden als eerste geïnformeerd over Open Monumentendag en Open Monumentendag Specials. Daarnaast worden er exclusieve activiteiten voor vrienden georganiseerd. Tot slot maken vrienden kans op deelname aan unieke activiteiten. Vriend worden van Open Monumentendag is gratis en verplicht tot niets.