Prinsjesdag 2024

Ieder jaar staat in Nederland de Derde Dinsdag van september in het teken van Prinsjesdag. Deze dag luidt de start in van het nieuwe (werk)jaar voor de Eerste en Tweede Kamer. Er gebeurt veel op Prinsjesdag. Zo is er de rit van de koninklijke stoet door Den Haag, leest het Nederlandse staatshoofd de Troonrede voor en worden de Miljoenennota en de Rijksbegroting gepresenteerd. Het is een dag die met veel ceremonie en tradities is omgeven.

De koninklijke stoet

Prinsjesdag begint met de rit van de koninklijke stoet door Den Haag. De koning en andere belangrijke leden van het koningshuis maken deze in de Gouden of de Glazen Koets. In 2015 begon men met de restauratie van de Gouden Koets, die vanaf 1912 gebruikt werd op Prinsjesdag. Sinds 2015 wordt gebruik gemaakt van de Glazen Koets, tot de restauratie van de Gouden Koets voltooid is.

Ieder jaar gaan veel mensen op Prinsjesdag naar Den Haag om met eigen ogen de koninklijke stoet en al het militaire vertoon te aanschouwen. Sommigen zoeken al om 07.00 ’s morgens het plekje langs de route met het beste zicht op de voorbijtrekkende stoet. Deze mensen moeten dan nog wel even geduld hebben, want de stoet vertrekt pas rond 13.00 vanaf Paleis Noordeinde. Het is ook mogelijk om een betaalde plaats te reserveren op een van de tribunes aan het Lange Voorhout. Het eindpunt van de route die de stoet volgt is het Haagse Binnenhof.

De Troonrede

Sinds 1904 wordt de Troonrede in de Ridderzaal aan het Binnenhof voorgelezen. De koning(in) neemt hier plaats op een troon, die ontworpen werd door de architect Pierre Cuypers. De Troonrede begint altijd met de woorden: “Leden van de Staten Generaal…”. Er is een beschouwend deel (wat is er het afgelopen jaar gebeurd in Nederland en de rest van de wereld) en een deel waarin de belangrijkste plannen van de Nederlandse regering voor het komende parlementaire jaar worden gepresenteerd. Na het voorlezen van de Troonrede is het de beurt aan de voorzitter van de Eerste Kamer die “Leve de koning!” roept, waarna de andere aanwezigen in de Ridderzaal antwoorden met “Hoera, hoera, hoera!”. Op de Nederlandse televisie wordt altijd uitgebreid verslag gedaan van Prinsjesdag en is het uitspreken van de Troonrede live te volgen.

De Troonrede wordt overigens niet door de koning zelf geschreven. Sinds 1848 wordt deze geschreven door de diverse ministers. Eind augustus legt de minister-president de voorlopige tekst voor aan de ministerraad en de tekst wordt ook besproken met de koning. De Troonrede is definitief nadat deze besproken is tijdens de ministerraad voorafgaand aan Prinsjesdag. De tekst wordt in zijn geheel opgenomen in de Staatscourant en is terug te lezen op internet.

Wanneer de koninklijke stoet weer teruggekeerd is op Paleis Noordeinde, vindt de traditionele balkonscène plaats. Naast koning Willem-Alexander en koningin Máxima verschijnen ook prins Constantijn en prinses Laurentien op het balkon van Noordeinde om vervolgens toegejuicht te worden door het volk.

Presentatie van de Miljoenennota en Rijksbegroting

Na het uitspreken van de Troonrede presenteert de minister van Financiën de Miljoenennota en de Rijksbegroting. Deze worden overhandigd aan de Tweede Kamer in een koffertje met het opschrift “Derde Dinsdag in september”. In de Miljoenennota en de Rijksbegroting staat hoeveel geld voor welke plannen de regering voor het komende jaar beschikbaar stelt en waar dit geld vandaan komt.

De traditie van het koffertje is ontstaan na de Tweede Wereldoorlog, in 1947. De toenmalige minister van Financiën, Lieftinck, wilde de stukken graag in stijl aan zijn collega’s aanbieden. Hij raakte geïnspireerd door de Engelsen en schafte een goedkoop koffertje aan dat hij liet beplakken met goudkleurige, papieren letters. Niet veel later werden deze papieren letters vervangen door goudverf. Dit oorspronkelijke koffertje bevindt zich nu in het Belasting- en Douanemuseum in Rotterdam, maar in 2015 werd het nog eenmaal gebruikt tijdens Prinsjesdag. Het huidige koffertje stamt ook alweer uit 1964.

Geschiedenis van Prinsjesdag

In de zeventiende en achttiende eeuw werd de term Prinsjesdag gebruikt voor het vieren van verjaardagen van de prinsen van Oranje. Op 2 mei 1814 vond de eerste Prinsjesdag plaats die vergelijkbaar was met de dag zoals die nu gevierd wordt in Nederland. In eerste instantie was het de koning(in) die de inhoud van de Troonrede bepaalde, tot een grondwetsherziening in 1848. Hierna werd de Troonrede geschreven door de ministers.

In de Nederlandse Grondwet is bepaald wanneer Prinsjesdag plaatsvindt. Dit was niet altijd op de Derde Dinsdag in september. In de eerste helft van de negentiende eeuw bijvoorbeeld, was het nog de eerste maandag van november. En daarna in oktober op de derde maandag. Voor veel Kamerleden, die uit alle uithoeken van het land moesten komen, was maandag geen handige dag. Ze konden simpelweg niet op tijd in Den Haag zijn, omdat de zondag een rustdag was waarop niet gereisd werd door bijvoorbeeld christenen. Bovendien hadden Kamerleden ook onvoldoende tijd om de stukken door te nemen. Daarom werd in 1887 besloten om Prinsjesdag naar de Derde Dinsdag van september te verplaatsen.

Leuke weetjes over Prinsjesdag

• Naast de Troonrede, Miljoenennota en Rijksbegroting is de traditionele hoedjesparade een veel besproken onderdeel van Prinsjesdag. De vrouwelijke leden van het Koninklijk Huis, de Staten-Generaal en het kabinet proberen elkaar af te troeven met de grootste, bontste en meest bijzondere creaties. In 1977 was toenmalig staatssecretaris Erica Terpstra de eerste die een hoed droeg tijdens Prinsjesdag. Dit deed ze naar eigen zeggen tegen de grijze massa en als eerbetoon aan koningin Beatrix.
• In 1963 beleefden de prinsessen Beatrix, Margriet en Irene enkele hachelijke momenten toen de paarden van hun rijtuig op hol sloegen. De koets kwam uiteindelijk tegen een boom tot stilstand en de prinsessen kwamen met de schrik vrij.
• Alleen leerlingen van Haagse basisscholen krijgen een vrije dag op Prinsjesdag.
• De paarden en ruiters die deelnemen aan Prinsjesdag hebben altijd een generale repetitie. Er wordt gekeken wat voor reactie de paarden vertonen op bijvoorbeeld vuurwerk, harde muziek en rook. Het doel hiervan is dat de paarden (meer) vertrouwen krijgen in hun berijders.
• De Gouden Koets is bij lange na niet volledig van goud gemaakt. Het gebruikte Javaanse teakhout werd bekleed met een laagje bladgoud. Deze koets was een cadeau van de inwoners van Amsterdam voor de toenmalige koningin Wilhelmina. Momenteel wordt de Gouden Koets gerestaureerd. Naar verwachting wordt deze restauratie in 2022 afgerond. Tot die tijd wordt de Glazen Koets gebruikt tijdens Prinsjesdag.